Jako surowiec zielarski wykorzystywany jest praktycznie cała roślina czarnego bzu. Najczęściej jednak stosowane są kwiaty i owoce. Rzadziej korzysta się z dobrodziejstw kory, liści i korzeni. Tutaj skupimy się głównie na właściwościach i zastosowaniu kwiatów i owoców.
Czarny bez to roślina dziko rosnąca na terenach całej Europy, Azji i Północnej Afryki. W ogrodach bzy zwykle sadzone i prowadzone są jako krzewy, zaś w naturze dorastają do 7-10 metrów i wyglądem przypominają niewielkie drzewa. W stanie dzikim można je spotkać w lasach, przy brzegach rzek, na nieużytkach, czyli wszędzie tam, gdzie gleba jest żyzna i wilgotna.
Roślina kwitnie na biało zazwyczaj w maju i czerwcu i wtedy też rozsiewa charakterystyczny, słodki, duszący zapach. Kwiaty zebrane są w grono-baldachy i najlepiej zbierać je tuż po rozkwitnięciu, nawet, gdy część pąków jest jeszcze nie otwarta.
Po przekwitnięciu zawiązują się owoce, które dojrzewają przez całe lato, aż do końca września. Mocno dojrzałe, prawie czarne owoce zbiera się ścinając całe grono-baldachy, zielone owoce należy przebrać i wyrzucić.
Wśród Słowian właściwości lecznicze hyćki były znane już we wczesnym średniowieczu. Krzewom bzu przypisywano też właściwości magiczne i odstraszające złe moce.
Kwiaty czarnego bzu – właściwości, działanie i zastosowanie
Napar z kwiatów czarnego bzu ma wiele dobroczynnych właściwości. Pity regularnie, pobudza odporność, działa oczyszczająco, lekko moczopędnie. Jest pomocny przy stanie zapalnym dróg moczowych. Działa napotnie, przeciwgorączkowo, polecany przy silnym przeziębieniu, katarze, a nawet gorączce. Dzięki rozluźnianiu wydzieliny w układzie oddechowym i działaniu wykrztuśnym jest pomocny przy mokrym kaszlu, a także w infekcjach zatok i uszu. Działa też lekko przeciwzapalnie i jest wskazany przy infekcjach, alergiach oraz astmie. Działa relaksująco, łagodzi napięcie nerwowe, dlatego polecany jest na bóle migrenowe. Świeże kwiaty i niedojrzałe owoce działają rozwalniająco.
Wyciągi z kwiatów bzu warto też stosować zewnętrznie. Okłady z naparu z kwiatów działają miejscowo przeciwzapalnie i polecane są przy chorobie reumatycznej, wysypkach skórnych, oparzeniach, do płukania jamy ustnej i gardła. W medycynie ludowej okłady z naparu z kwiatów bzu rekomendowane są przy zapaleniu spojówek. Ma działanie ściągające, osłaniające i przeciwrodnikowe, dlatego polecane są do cery dojrzałej i suchej. Wyciągi z kwiatów bzu działają zmiękczająco, wygładzają zmarszczki, delikatnie wybielają, dlatego można znaleźć je w tonikach, maseczkach, kremach i lotionach.
Owoce czarnego bzu – właściwości, działanie i zastosowanie
Owoce czarnego bzu można spożywać w dwóch postaciach: przetworów przygotowanych ze świeżych owoców lub naparów i wyciągów z suszonych owoców. W zależności o tego czy owoce były suszone czy poddane obróbce termicznej, ich działanie będzie się nieco różnić, dlatego omówimy je osobno.
Przetwory przygotowane ze świeżych owoców czarnego bzu polecane są przy problemach trawiennych, szczególnie zaparciach. Dzięki dużej zawartości witaminy C i rutyny rekomendowane są już przy pierwszych objawach przeziębienia oraz na wzmocnienie odporności. Przydają się przy nerwobólach, bo zawierają witaminy z grupy B, które są odpowiedzialne za prawidłowe działanie układu nerwowego. Wykazują lekkie działanie przeciwbólowe i wzmacniające organizm, dlatego warto je spożywać w czasie regeneracji organizmu po chorobach i dużym wysiłku fizycznym. Mają działanie moczopędne, dlatego w czasie spożywania przetworów należy pamiętać o piciu większych ilości wody.
Natomiast napar lub wywar z suszonych owoców czarnego bzu polecany jest przy biegunkach. Reguluje też przepuszczalność naczyń włosowatych i wzmacnia je. Polecany przy przeziębieniu jako środek lekko napotny, przeciwgorączkowy i przeciwzapalny. Pomocny podczas regeneracji organizmu, dzięki zawartości ważnych związków mineralnych: żelaza, wapnia, potasu, sodu, kwasu foliowego. Wykazuje działanie lekko przeciwbólowe, polecany jest przy nerwobólach, chorobie reumatycznej i bólach migrenowych. Pobudza krążenie krwi, ułatwia oczyszczanie organizmu z toksyn, działa moczopędnie, dlatego podczas przyjmowania naparów z czarnego bzu należy pamiętać o większym spożyciu wody, aby organizm mógł filtrować krew. Suszone owoce wchodzą w skład mieszanek pomocnych na choroby skórne, choroby oczu, przeziębienie, wzmocnienie odporności, choroby reumatyczne, oraz w skład naparów rozluźniających.
Uwaga!
Owoce można spożywać po ususzeniu lub obróbce termicznej – nigdy na surowo. Surowe, szczególnie niedojrzałe owoce mają działanie toksyczne.
Podczas kuracji czarnym bzem należy pamiętać o nawodnieniu organizmu.
Inne zastosowania czarnego bzu – domowa apteczka i SPA
- Z kory czarnego bzu wraz z innymi moczopędnymi ziołami, można przygotować napar moczopędny pomocny przy zapaleniu układu moczowego.
- Ekstrakty z owoców czarnego bzu znajdziemy w syropach na odporność dostępnych w aptekach.
- Maści i wyciągi z kwiatów poleca się stosować zewnętrznie na podrażnienia skóry.
- Napar z kwiatem bzu i korzeniem łopianu polecany jest jako płukanka do suchych włosów, aby nadać im blasku.
- Macerat olejowy z kwiatów bzu wchodzi w skład kremów ochronnych na suchą skórę dłoni.
- Z naparem z kwiatów bzu można przygotować sobie kąpiel na zmęczone, odparzone stopy.
Czarny bez w kuchni
Z owoców czarnego bzu można przygotować różnorodne przetwory: konfitury, dżemy, powidła, kompoty, nalewki, herbatki. Dodatkowo świeże kwiatostany można zanurzyć w cieście naleśnikowym i usmażyć, jest to znany wiosenny deser z Austrii.
Więcej szczegółowych informacji o czarnym bzie oraz smaczne i zdrowe receptury z czarnym bzem znajdziesz w moim przepiśniku.
Czarny bez w domu i ogrodzie
Kwiaty i owoce czarnego bzu można wykorzystać dekoracyjnie w bukietach i do przybrania stołów. Kwiaty pasują zwłaszcza do wiosennych wianków. Dekoracja pozostawiona do wyschnięcia może później posłużyć w kuchni, szczególnie suszone owoce.
Krzew czarnego bzu pięknie kwitnie, na biało, a jesienią długo utrzymuje zielone liście, więc może być ciekawą dekoracją ogrodu.